Het is heel normaal om fouten te maken. Toch hebben we allemaal momenten dat we bang zijn om iets verkeerd te doen. Dat is jammer, omdat je van fouten maken juist veel kan leren! Hoe zorg je dat je een fout om kan zetten in een leermoment?
Goede fouten
Colin Seale schreef een boek over kritisch denken, en fouten maken is volgens hem een belangrijk onderdeel daarvan. In een foutvriendelijk klaslokaal kun je als docent fouten gebruiken als kansen. Je kunt beoordelen hoe leerlingen de cursusinhoud begrijpen en om hun kritische denkvaardigheden te ondersteunen. Seale stelt voor dat docenten nadenken over het gedachteproces van leerlingen. Hoe kan het dat de leerling een bepaalde fout heeft gemaakt? Door daar op in te gaan worden fouten niet gestigmatiseerd, maar onderzocht en geanalyseerd.
Kritisch denken wordt door Seale omschreven als “een luxeproduct”. Hij bedoelt hiermee dat alleen gevorderde leerlingen er goed mee om kunnen gaan en dat moet anders. Docenten moeten anticiperen op logische fouten en een veilige omgeving creëren. Seale noemt dit goede fouten. Door vooruit te denken over waarom een leerling een fout zou kunnen maken, ben je beter voorbereid om ze te helpen deze ontrafelen en tot een juiste conclusie te komen.
Het is als docent eenvoudig om op foute antwoorden in te gaan. In plaats van een fout antwoord direct af te wijzen, vraag je aan de leerlingen wat de achterliggende redenering is. Het kan goed mogelijk zijn dat een leerling een sterk idee achter het antwoord heeft zitten. Docenten kunnen vervolgens de fout in de redenering terugvinden en die terugkoppelen. Geef hier een positieve draai aan, bijvoorbeeld: ‘Je zat er dicht bij! Door stap X te vervangen voor stap Y, was je op het goede antwoord gekomen, ga zo door!’ Met zulke positieve feedback geef je een leerlingen het gevoel dat fouten maken een noodzakelijk onderdeel is van het leerproces.
Opzettelijk fouten maken?
Seale heeft ook een andere manier bedacht om leerlingen fouten te laten maken. Niet door vragen te beantwoorden, maar door juist de antwoorden te bedenken. Hij zegt hierover het volgende:
“Als we leerlingen laten anticiperen op de meest voorspelbare fouten die bij een taak kunnen worden gemaakt, gaan we veel verder dan het niveau van toetsvaardigheid. We laten leerlingen in plaats daarvan denken als toetsmakers, zodat ze met realistische antwoorden voor een meerkeuzetoets komen.”
Dit kan door leerlingen naast het juiste antwoord drie onjuiste opties te bedenken. Er moeten wel logische antwoorden gegeven worden. Je kunt het presenteren als een uitdaging, bijvoorbeeld door medeleerlingen achteraf de vragen te laten beantwoorden. Deze opzet helpt de leerlingen om verbanden te leggen en kritische denkvaardigheid te ontwikkelen. Na verloop van tijd zullen leerlingen doorhebben dat sommige onjuiste antwoorden ook elementen van waarheid hebben. Dit verwijst weer terug naar de goede fouten die eerder voorbij kwamen.
Een andere optie die Seale voorstelt, is het opzettelijk aanbieden van vragen met alléén onjuiste antwoorden. Vervolgens kun je de leerlingen vragen welk antwoord het meest correct is. De leerlingen zullen met argumenten komen waarom het ene ‘juister’ is dan het andere. Dit vergt ook een mate van analyseren die de leerlingen cognitief kan ontwikkelen.
