Waar onderwijs en scholing wordt gegeven, zul je zonder twijfel beoordelingen, toetsen en examens terug vinden, om de kennis van studenten te kunnen toetsen. Deze worden echter niet zonder meer opgesteld en afgenomen. Veel instellingen maken gebruik van een examencommissie. Wat doet een examencommissie precies?
De examencommissie moet zich garant stellen voor de kwaliteit van een examen of beoordeling en het diploma of certificaat. Ze stelt dus vast of een persoon voldoet aan de voorwaarden voor het verkrijgen van een bijvoorbeeld een diploma of (ervarings)certificaat. De leden van de commissie zijn vaak mensen die veel kennis hebben van de betreffende schoolsoort, onderwijsinstelling en/of examinering in zijn geheel. De samenstelling is afhankelijk van hoe breed de examencommissie wordt ingezet. Dit kan zijn per opleiding, maar het komt ook voor dat er per faculteit een commissie bestaat.
Een belangrijk aspect is verder dat de examencommissie dient als onafhankelijk orgaan. De leden moeten geen belang hebben bij zaken die spelen bij de onderwijsinstelling, zoals het halen van hoge cijfers onder de studenten.
Wat zijn de taken?
De precieze taken van de examencommissie zijn niet voor elke instelling gelijk, maar zullen wel erg op elkaar lijken. Voor het hoger onderwijs zijn de taken van een examencommissie wettelijk bepaald. Het voortgezet onderwijs kent dit (nog) niet. In het raamwerk van de VO-raad worden wel een aantal aanbevelingen gegeven. Hieronder een voorbeeld van voorgestelde taken:
- Het borgen van de kwaliteit van de schoolexaminering (procesmatig, inhoudelijk, passend bij de visie van de school en passend bij het afsluitende karakter van het schoolexamen);
- Het vaststellen van richtlijnen en aanwijzingen om schoolexamens te beoordelen en vast te stellen.
- De examencommissie stelt regels vast over de uitvoering van de taken en bevoegdheden, bedoeld in het eerste lid, en de maatregelen die zij in dat verband kan nemen.
- Indien een kandidaat bij de examencommissie een verzoek of een klacht indient waarbij een lid van de examencommissie is betrokken, neemt het betrokken lid geen deel aan de behandeling van het verzoek of de klacht.
- De examencommissie stelt jaarlijks een verslag op over haar bevindingen bij het borgen van de kwaliteit van de schoolexaminering en verstrekt dit verslag aan het bevoegd gezag.
Wat doet een examencommissie dan in de praktijk?
Op het gebied van kwaliteitswaarborging is een examencommissie bezig met toetsanalyses en het toepassen van steekproeven om toetsen te controleren. De commissieleden kijken naar de inhoud van de toetsen en leggen deze naast de eindtermen die voor de betreffende opleiding zijn opgesteld. Als de commissie acht dat deze niet overeenkomen wordt dit teruggekoppeld aan de opleidingsfunctionarissen. Een examencommissie kan hierbij een advies geven, hoewel dit niet direct in de taken vastgelegd hoeft te zijn. Het is niet de taak om examens te ontwerpen, maar juist het controleren.
Een examencommissie heeft verschillende bevoegdheden die betrekking hebben op studenten. Er kunnen in bepaalde gevallen vrijstellingen worden verleend. Als een student bij een eerdere opleiding een diploma of certificaat heeft behaald die inhoudelijk sterk overeen komt met een aankomende studie kan dit bij de examencommissie gemeld worden. Deze kan beslissen om de student vrijstelling te geven. Studenten kunnen verder klachten en bezwaren indienen bij de examencommissie. Deze klachten zijn gerelateerd aan de opleiding, zoals de kwaliteit van het onderwijs, toetsing of het oneens zijn met een gegeven cijfer. De examencommissie kan vervolgens besluiten om een opleiding aan te spreken.
Nog een belangrijke taak die betrekking heeft op studenten is het geven van een bindend studieadvies (BSA). Dit advies geeft de examencommissie aan een student, met de mededeling of deze de opleiding mag vervolgens. In principe doet de commissie deze uitspraak aan het eind van het eerste studiejaar van de student. De onafhankelijkheid van een examencommissie maakt het wel of niet toekennen van het BSA eerlijk, zonder inmenging van andere personen die de student mogelijk goed kennen.
