Momenteel werken we met een aantal ROC’s en Hoger Onderwijs instellingen samen om programmatisch toetsen in MijnPortfolio vorm te geven. MijnPortfolio is daarmee een van de weinige software die er ondersteuning voor zal bieden. In dit artikel wordt toegelicht wat programmatisch toetsen precies inhoudt en waarom het een nuttige ontwikkeling is.
Wat is programmatisch toetsen precies?
Programmatisch toetsen is een specifieke vorm van toetsing waarbij de ontwikkeling van de student centraal staat. Het richt zich op een proces van continue feedback en assessment tijdens het gehele leerproces. Het wijkt daarmee af van de structuur die het meest gangbaar is, namelijk het afronden van een leertraject met een definitief summatief toetsmoment.
Een leerlijn of curriculum op basis van programmatisch toetsen spreidt de momenten voor assessment uit en maakt deze integraal onderdeel van het leertraject. Deze momenten van feedback en assessment worden vaak datapunten genoemd. In plaats van een vast toetsmoment aan het einde van een blok worden tussendoor datapunten opgesteld om kennis, vaardigheden of beheersing te testen. De beslissing voor het slagen of zakken voor een opleiding of module is daarmee niet langer gekoppeld aan een afsluitend toetsmoment. De student wordt in plaats daarvan over de gehele periode getoetst, zonder daar een summatieve beoordeling voor te ontvangen.
Elk afgerond datapunt geeft de student en docent inzicht in het huidige niveau, zodat zij beiden weten wat er verbeterd kan worden. Aan het einde van het blok controleert de docent of begeleider of een student voldoet aan de gestelde leerdoelen. Op basis daarvan wordt een beslissing genomen of iemand slaagt of zakt. Door de verschillende informatiepunten in acht te nemen zou deze beslissing een goede weerspiegeling moeten zijn van wat een student weet en kan.
De beslissing voor het slagen of zakken voor een cursus is niet langer gekoppeld aan een enkele toets.
Waarom is het interessant voor het onderwijs? Welke vernieuwing brengt het?
Programmatisch toetsen biedt de mogelijk om leren een continu proces te laten zijn en onbenutte informatie te gebruiken. Beoordelingen en cijfers toekennen maakt plaats voor zaken als continue feedback, gepersonaliseerd leren en zelfregulerend vermogen. Hier speelt programmatisch toetsen op in door het sociaal-constructivistisme als uitgangspunt te nemen. Volgens deze stroming moet het leerproces actief gericht zijn op kennisverwerving en sociale handelingen. Dit is terug te zien in programmatisch toetsen via continue reflectie door de lerende met behulp van de mensen om de student heen: docenten, coaches, medestudenten en/of domeinexperts.
Zoals eerder genoemd werkt programmatisch toetsen op basis van datapunten, die bestaan uit toetsen, lessen, stages en andere leermomenten. Bij elk datapunt hoort een terugkoppeling vanuit de student, in de vorm van feedback of een bepaalde leeruitkomst. De docent bekijkt deze informatie en bespreekt deze met de student om zo eventueel bij te kunnen sturen. In het huidige onderwijs is deze manier van handelen nog niet sterk ingezet. Programmatisch toetsen kan daar verandering in brengen.
De ontwikkeling van de student staat centraal.
Wat vraagt het van de student?
Door programmatisch toetsen worden de studenten uitgedaagd om zich meer bezig te houden met hun eigen ontwikkeling en met wat zij nu daadwerkelijk aan het leren en ontwikkelen zijn. In het huidige (hoger) onderwijs ontbreekt de uitdaging hiervoor regelmatig, waardoor ook de ontwikkeling er in minder sterk is.
Studenten zullen een actieve houding moeten hebben als zij willen dat programmatisch toetsen voor hen effectief is. Het gebruik van datapunten en continue feedback vereist dat zij informatie en ervaringen noteren zodat de docenten hun voortgang kunnen inzien. Een online portfolio dat is ingericht om leerdoelen vast te leggen en daarbinnen op een overzichtelijke manier datapunten op te stellen, is daarbij een heel waardevol gereedschap.
Het vraagt meer van de docent als coach, inspirator, en kritische uitdager.
Wat vraagt het van de docent?
De docent moet op de eerste plaats zorgen dat de student de juiste informatie verzamelt en hier op reflecteert. Als docent dien je niet alleen als ondersteuning hiervoor, maar je moedigt het actief aan. Dit betekent dat er ook een mate van coaching bij komt kijken. Met het aanmoedigen stimuleer je dat de studenten bezig blijven met het constant reflecteren en het doorlopen van alle datapunten.
Het vraagt van docenten daarnaast dat zij op continue basis bezig zijn met de begeleiding van studenten. Dit betekent dat momenten voor feedback en nakijken veel meer voor zullen komen. Dat vraagt doorgaans meer van de docent als coach, inspirator, en kritische uitdager dan in het huidige onderwijs gevraagd wordt. Daar worden vooral vaste feedbackmomenten gepland, zodat alle studenten tegelijkertijd behandeld worden.
Wat vraagt het van de onderwijsinstelling?
Het is belangrijk dat een onderwijsinstelling duidelijk voor ogen heeft waarom programmatisch toetsen nuttig is en wat het van studenten en docenten verwacht. Het moet aansluiten bij de visie en de inhoud van de opleidingen en bij de studenten die het moeten volgen.
Het is aan de onderwijsinstelling om te zorgen dat het volledige team van docenten de mogelijkheid heeft om te wennen aan programmatisch toetsen. De omschakeling kost tijd en het brengt mogelijk ook een verandering in de organisatiecultuur. Geef medewerkers daarom de ruimte om nieuwe dingen te proberen en sta open voor feedback.
Essentieel is dat de leeromgeving de omschakeling naar continue feedback moet bevorderen. Zorg dat ondersteunende systemen, zoals bijvoorbeeld MijnPortfolio, correct opgezet zijn.
Hoe begin je er aan?
Natuurlijk moet voorafgaand aan de inzet van programmatisch toetsen stil worden gestaan bij de eisen en uitdagingen. Bijvoorbeeld:
- Hoe geef je constructieve feedback?
- Hoe schaal je de beheersing van een student op een leerdoel goed in?
- Welke eisen stel je aan datapunten?
- Wanneer is het genoeg?
Zoals eerder genoemd moet het idee van programmatisch toetsen passen bij het werkveld, de opleiding en de visie op hoe er geleerd moet worden. De sociaal-constructivistische basis is niet automatisch passend voor elke studierichting. Deze vraag zal altijd als eerst gesteld moeten worden.
Het wordt aangeraden om een strategie op te zetten voor het implementeren van programmatisch toetsen. Hierbij moet aandacht zijn voor macro-, meso- en microniveau, van de onderwijsinstelling en het curriculum tot de individuele student, leerdoelen en datapunten. In elk stadium is het goed om uit te gaan van onverwachte problemen. Door docenten en eventueel studenten in het implementatieproces te betrekken wordt de kans op een succesvolle en vruchtbare inzet van programmatisch toetsen vergroot.
In een vervolgartikel zullen we meer vertellen over het gebruik van programmatisch toetsen in MijnPortfolio. We laten dan ook zien hoe de module in de omgevingen wordt ingezet.
Ben je al benieuwd naar de inzet van programmatisch toetsen in MijnPortfolio? Neem dan contact op met Paragin voor meer informatie!
