Volwassenen in het onderwijs vormen een bijzondere doelgroep. Zij zijn vaak erg gedreven, want ze weten al dat hun carrièrestappen afhangen van het onderwijs. Online onderwijs heeft voor hen meestal de voorkeur, omdat ze hiermee zelfsturend kunnen zijn en dit eenvoudig kunnen plannen in hun drukke bestaan. Is deze doelgroep zo bijzonder dat het ook iets vraagt van onze leermaterialen of kunnen we hetzelfde aanbieden als aan onze jongere studenten?
Een leven lang leren gaat steeds beter in Nederland. In Nederland neemt ruim 19% van de volwassen werknemers deel aan (in)formeel onderwijs. Dat is ruim boven het Europese doel, dat stelt dat minstens 15% van de volwassen werknemers onderwijs moet volgen.
Dat betekent dat volwassenen steeds vaker in de schoolbanken plaatsnemen, hoewel de schoolbanken wellicht niet de juiste plek is voor deze doelgroep. Zo lijken volwassenen meer de voorkeur te hebben voor online onderwijs.
Er is in het verleden veel uitgebreid onderzoek gedaan naar onderwijs voor volwassenen. De bekendste theorie is van Knowles. Hij ontwierp de 4 andragogie-principes voor volwassenen. Andragogie betekent ‘de vorming van volwassenen’. De principes van Knowles verduidelijken met welke aandachtspunten rekening gehouden moet worden, wanneer onderwijs gegeven wordt aan volwassenen.
De principes van Knowles zijn:
1. Volwassenen moeten betrokken worden bij de planning en evaluatie van de lesinhoud.
2. De ervaringen van volwassenen (ook hun fouten) moeten de basis vormen van de leeractiviteiten.
3. Volwassenen hebben het meest interesse in onderwerpen die direct relevant zijn voor hun werk.
4. Leren voor volwassenen moet meer probleem-georiënteerd zijn dan inhoud-georiënteerd.
De basis van deze principes komen voort uit de wens om gebruik te maken van de voorkennis, zelfregulering en werkhouding die al aanwezig is bij de volwassen doelgroep. Het aanbieden van online onderwijs zou ideaal kunnen zijn voor volwassenen en aansluiten bij de 4 Knowles-principes. Je kunt immers vaker zelfsturend zijn en individueler het leerpad volgen.
Je ziet ook dat in de praktijk volwassenen vaker de voorkeur hebben voor e-learning in plaats van contactonderwijs. Meestal omdat deze doelgroep minder tijd ter beschikking heeft en dit efficiënt wil inzetten. De volwassen leerling is druk en wil leren wanneer het uitkomt. E-learning of ander online onderwijs zou daar een ideale oplossing voor kunnen bieden.
Toch mogen we er niet zomaar vanuit gaan dat volwassenen in staat zijn om zelf sturing te geven aan hun opleiding. De flexibiliteit die we aanbieden in ons online onderwijs, is voor volwassenen vaak ook een groot struikelblok. Veel volwassenen hebben last van een gebrek aan zelfvertrouwen. Volwassenen nemen een hoop voorkennis en ervaring mee, maar dit zijn regelmatig ook negatieve ervaringen, waardoor het ze niet altijd lukt om door te zetten. De docent heeft dus bij het begeleiden van volwassenen een belangrijke taak.
Om online onderwijs succesvol te maken, zijn er twee kenmerken waar zowel de jonge als de volwassen doelgroep aan moet voldoen: motivatie en discipline.
Zonder motivatie en discipline is het lastig om afstandsonderwijs goed te volbrengen. Tijdens contacturen kunnen docenten veel ondersteuning bieden bij het plannen van de opleiding en het motiveren van de studenten. Bij online onderwijs is deze hulp door studenten eenvoudiger af te wijzen. Dus zowel voor jongere als volwassen studenten is het belangrijk om aandacht te besteden aan het motiveren van studenten en het helpen bij het plannen van de studietaken.
Wanneer je afstandsonderwijs inricht voor volwassenen is daarnaast nog nuttig om rekening te houden met de volgende adviezen:
1. Volwassen studenten moeten in contact kunnen komen met andere studenten om informatie te kunnen delen.
2. Volwassen studenten moeten zich realiseren hoe waardevol hun ervaring en expertise is. Daar kunnen docenten hen bij helpen.
3. Docenten moeten volwassen studenten begeleiden in het leerproces door te helpen bij het plannen, het vinden van de leermaterialen/ bronnen en het aanmoedigen van studenten.
Op deze manier kunnen we van online onderwijs een optimale onderwijsvorm maken voor volwassenen en hen hopelijk helpen naar een mooi diploma of certificaat.
Bron: Darden, D. C. (2014). Relevance of the Knowles theory in distance education. Creative Education, 2014.
