In het onderwijs moet je kunnen reflecteren. Dat geldt voor zowel degenen die onderwijs ontvangen als degenen die het aanbieden. Reflectie kan betrekking hebben op opdrachten die je hebt uitgevoerd of aangeboden, maar het kan ook toegepast worden op de manier waarop je leert. Deze laatste vorm van reflecteren stelt je in staat om na te denken over je eigen leerproces en er sturing aan te geven. Dit proces wordt metacognitie genoemd.
Twee onderdelen
Metacognitie is een veel voorkomend begrip in het onderwijs. Het geeft leerlingen de kennis en vaardigheden om het eigen denken, handelen en leren te organiseren, te sturen en te controleren. Wanneer iemand dit proces goed beheerst, weet deze persoon welke manier van denken nodig is om een probleem op te kunnen lossen. Simpel gezegd: leren over leren.
De term metacognitie wordt opgedeeld in twee onderdelen: metacognitieve kennis en metacognitieve vaardigheden. Het eerste gaat over het identificeren van welke kennis je wel of niet beheerst. Met behulp van metacognitie ben je meer bewust van onderdelen die je nog niet goed begrijpt. Je kunt daarom jezelf sturing geven aan het leerproces. De metacognitieve vaardigheden komen daar goed van pas. Dit heeft betrekking op de manier waarop je het leren aanpakt. Je kunt bijvoorbeeld de juiste leerstrategie toepassen, afhankelijk van wat je aan moet leren. Voor woordjes leren heb je misschien bepaalde ezelsbruggetjes die je goed helpen, of je weet op welke manier je leesvragen moet aanpakken.
Metacognitie inbrengen in de les
Er zijn verschillende manieren om metacognitie te promoten in het onderwijs. Hieronder vind je vijf ideeën die helpen om je leerlingen over hun eigen leerproces te laten nadenken.
- Opbouwen van relaties
Als je als docent een goede relatie opbouwt met je leerlingen, creëer je een veilige omgeving. Het zorgt ervoor dat je goed met elkaar kunt communiceren. Deze sfeer helpt je leerlingen om hardop na te denken over het leerproces en hoe ze dit kunnen verbeteren. Denk hierbij ook aan het durven maken van fouten, zoals je in het andere artikel van vorige maand kon lezen.
- Hardop denken
In dezelfde lijn als het eerste punt is het normaliseren van hardop denken. Als een leerling niet op een antwoord kan komen, probeer dan om wat ondersteunende vragen te stellen. Door dit te doen kun je een leerling inzicht geven in de stappen die nodig zijn om tot een antwoord te komen. Dit helpt voor het ontwikkelen van een leerstrategie.
- Ideeën met elkaar delen
Je kunt als docent de leerstrategieën natuurlijk ook direct aanbieden. Je kunt bij een opdracht je leerlingen laten uitzoeken welke strategie het beste werkt, zodat ze in de toekomst weten welke ze nodig hebben. Daarnaast weten ze of ze een eigen voorkeur hebben voor een bepaalde strategie. Dit kan er vervolgens voor zorgen dat ze meer vertrouwen in zichzelf hebben, omdat ze een nieuwe methode hebben om vragen te beantwoorden.
- Hulpmiddelen aanbieden
Er zijn verschillende manieren waarop je leerlingen kan laten reflecteren. Een bekende methode is de SMART-methode, waarbij je een schema kunt hanteren. De leerlingen kunnen dit schema gebruiken om een overzicht te maken van de doelen die ze willen behalen. Elke letter in SMART staat weer voor een bepaald onderdeel in het leerproces, waar ze notities bij kunnen maken.
- Zichtbaar denken
Denken gebeurt natuurlijk in je hoofd. Het is echter vaak lastig om je leerproces achteraf uit te leggen. Het kan daarom nuttig zijn om leerlingen hun gedachteproces op te laten schrijven of uit te tekenen. Als docent krijg je inzicht hoe iemand tot een bepaald antwoord is gekomen. Dit is ook waarom docenten bij wiskunde de uitleg willen zien: hoe ben je tot je antwoord gekomen? Als je wel het goede antwoord hebt, maar niet de juiste methode gebruikt, is het wel de bedoeling dat je alsnog de gewenste methode aanleert. Dit voorkomt het maken van fouten in de toekomst.
Bron: https://www.kuleuven.be/onderwijs/ken-je-studenten/leren-van-studenten/metacognitie
