Het opzetten van een leertaak kan soms eenvoudig lijken, maar vaak kan er achter een simpele taak al een lang leerproces zitten. Om een leertaak op een goede manier op te zetten is het nuttig om daar een handleiding bij te hebben. Het boek ‘Ten Steps to Complex Learning’ zet een stappenplan uiteen, dat gevolgd kan worden om een passende (complexe) leertaak aan te kunnen bieden.
Vier hoofdcomponenten
Het tien-stappen model uit het boek vindt zijn basis in het bekende 4C/ID model. Daar wordt gebruikt gemaakt van vier hoofdcomponenten die nodig zijn voor onderwijsontwerp. Dit zijn:
- Leertaken: een bepaalde opzet van opdrachten die oplopen in moeilijkheid en complexiteit
- Ondersteunende informatie: dit is nodig om een taak uit te kunnen voeren
- Procedurele informatie: bepaalde aspecten of regels die aangeleerd moeten worden
- Deeltaken: oefeningen voor specifieke onderdelen van een overkoepelende taak
Deze vier componenten zijn ook terug te vinden in het tien stappen-model. De zes toegevoegde onderdelen staan daar tussen gepositioneerd.
De tien stappen
Stap 1. Leertaken ontwikkelen
Net als bij het 4C/ID-model is het ontwikkelen van de leertaken de eerste stap. Hier wordt de opbouw van de leertaak bedacht. Daarnaast moet nagedacht worden over de (afbouw van) ondersteuning, probleemoplossing en afwisseling van oefeningen voor deze taak. Het is daarbij van belang dat een leertaak een weerspiegeling moet zijn van de werkelijkheid.
Stap 2. De volgorde van leertaken bepalen
Welke taak moet er eerst komen? Dat kan belangrijk zijn, bijvoorbeeld als een leertaak onderdeel kan uitmaken van latere, meer complexere taken. Dit kan ook betrekking hebben op onderdelen die in een leertaak zelf zitten. Dit worden deeltaken genoemd, waarbij opnieuw minder complexe onderdelen als eerst behandeld moeten worden.
Stap 3. Doelen bepalen
Bij een taak moet een bepaald doel bereikt worden, om zo te kunnen meten of iemand de leertaak beheerst. Dit wordt gedaan aan de hand van de vaardigheden die nodig zijn om de taak af te kunnen ronden. De doelen worden geformuleerd en eventueel geclassificeerd. Vervolgens moet een passende methode voor het meten worden gevonden.
Stap 4. Ondersteunende informatie ontwerpen
Als een leertaak compleet nieuw is, kan iemand niet zonder ondersteuning de doelen behalen. Daar is ondersteunende informatie voor nodig, die de lerende helpt om processen of handelingen toe te lichten. Dit kan in alle soorten vormen, zoals teksten, video’s en colleges, maar het moet wel een logische keuze zijn die bij de taak aansluit. Hierbij moet nagedacht worden over ingebouwde feedback en welke media nodig is om de informatie te presenteren.
Stap 5. Analyseren van cognitieve strategieën
Een cognitieve strategie is een bepaalde manier om een probleem op te kunnen lossen. In deze stap wordt de strategie onderzocht en worden er verschillende SAP’s opgezet. Dit staat voor Systematic Approach to Problem-solving. Een voorbeeld hiervan is handelingen voordoen of een stappenplan aanreiken dat nodig is voor het oplossen van de leertaak. De lerende kan zo leren wat er gedaan moet worden.
Stap 6. Analyseren van mentale modellen
Welke denkwijze hanteert iemand die de vereiste taak moet gaan oplossen? Dit wordt helder door te kijken naar specifieke domeinmodellen en intuïtieve handelingen. Deze kunnen per taak sterk verschillen. Daarbij hangt dit samen met de cognitieve strategieën uit de vorige stap.
Stap 7. Procedurele informatie ontwerpen
Onder procedurele informatie valt het toelichten van handelingen aan de lerende. Dit gebeurt door het geven van informatie-overzichten, voorbeelden of demonstraties. Daarnaast is corrigerende feedback hier een onderdeel van. Een docent moet zorgen dat de handelingen correct worden uitgevoerd, anders zal de lerende een handeling verkeerd blijven doen of het onjuist aanleren.
Stap 8. Cognitieve regels analyseren
Deze stap is mogelijk niet noodzakelijk. Er mag van uit worden gegaan dat de lerende in een eerder stadium, bijvoorbeeld eerdere opleidingen, deze regels al heeft geleerd. Als dit niet het geval is, worden hier verbanden toegelicht die de cognitieve regels vormen. Vaak is dit in de vorm van een ‘als – dan’ relatie. Verder worden schema’s ontwikkeld voor het verwerken van informatie en worden algemene fouten of moeilijkheden vastgesteld. Door dit vooraf te doen anticipeert een docent sneller op een lerende die vast komt te zitten.
Stap 9. Analyseren van voorkennis
Wat weet iemand al voordat er een bepaalde taak uitgevoerd gaat worden? Informatie die al bekend is hoeft niet nogmaals aangeleerd te worden, wat tijd en moeite scheelt. Er wordt onderscheid gemaakt tussen concepten, principes, plannen en feiten. Deze worden genoteerd om er gebruik van te kunnen maken als een persoon de vereiste voorkennis niet meer weet of niet kan reproduceren.
Stap 10. Ontwerpen van deeltaken
Het is niet altijd nodig om deeltaken in te zetten, maar sommige leertaken bevatten belangrijke onderdelen die extra uitwerking vereisen. Voor het schrijven van een wetenschappelijk paper is het nodig dat een student gebruik kan maken van zoekmachines. Dit soort deeltaken zijn belangrijk en omvangrijk genoeg om verdere uitwerking te verrichten.
Deze stappen zijn in een zekere volgorde geplaatst, maar de schrijvers geven aan dat het altijd goed is om terug te gaan in het proces. Bij het ontwerpen van leertaken moet er altijd iets toegevoegd of veranderd worden en het komt haast nooit voor dat het foutloos doorlopen wordt. Hier moet een onderwijsontwerper dan ook rekening mee houden en er op anticiperen.
Bron: Van Merriënboer, J. J., & Kirschner, P. A. (2017). Ten steps to complex learning: A systematic approach to four-component instructional design. Routledge.
