Leren zichtbaar maken: een succesvolle docent

John Hattie is een bekende naam in het onderwijsonderzoek. Vooral zijn boek ‘Visible Learning’ (‘Leren Zichtbaar Maken’ in

John Hattie is een bekende naam in het onderwijsonderzoek. Vooral zijn boek ‘Visible Learning’ (‘Leren Zichtbaar Maken’ in het Nederlands) is veel geciteerd. Wat maakte zijn onderzoek zo bijzonder en baanbrekend?

In het boek ging Hattie (2008) in op de data die hij had verzameld voor meta-analyses. Dat is op zich niet bijzonder, totdat je het totale aantal studenten bekijkt. Zijn analyses omvatten meer dan 50.000 studies, met een totaal aantal leerlingen van 240 miljoen!

Effectgrootte van handelingen

Wat wilde Hattie precies uit deze data halen? Hij onderzocht welke ingrepen van docenten een bepaald effect hadden op het leergedrag van studenten. Elke ingreep die opgenomen was in het onderzoek kreeg een bepaalde score, ook wel de effectgrootte genoemd. Wanneer deze een effectgrootte had van 0,4 of meer, dan viel het binnen de zone van gewenste effecten. 0,4 was namelijk het gemiddelde van alle ingrepen samen. Alles wat boven de nullijn zat, maar onder de grens van 0,4, is minder wenselijk. Hoewel deze ingrepen bijdragen aan een verbetering van het leergedrag, stelt Hattie dat het beter is om ze te vervangen voor handelingen die wel de 0,4-grens passeren.

Er zijn veel onderdelen opgenomen voor analyse, waarvan er drie een effectgrootte van boven de 1,0 hadden. Vooraf vragen naar de verwachtingen van studenten heeft het grootste effect. Dit kan te maken hebben met het maken van inschattingen door studenten, waarop een docent weer kan anticiperen en doorvragen. Tweede in de lijst is het toepassen van de cognitieve ontwikkelingstheorie van Piaget. Deze theorie deelt de ontwikkeling van een kind op in verschillende stadia. In elk stadium staat een andere ontwikkeling centraal. Het derde onderdeel is reactie op een interventieprogramma. Dit zijn interventies voornamelijk gericht op jongere leerlingen, zodat ze zich kunnen ontwikkelen op verschillende zaken, zoals sociale competenties en algemene gezondheid.

Wat doen de experts?

Hattie haalde vijf belangrijke onderwerpen uit de studie. Dit zijn de dingen die de beste docenten consistent konden uitvoeren.

  1. Deskundige docenten identificeren de belangrijkste manieren om de onderwerpen te presenteren. Het bijzondere aan de excellerende docenten is dat zij dit ook doen bij onderwerpen waar zij zelf weinig van af weten. Ze kunnen snel de verbinding maken met andere onderwerpen, om de stof beter te begrijpen en duidelijk uit kunnen leggen. Ze leggen zo connecties voor zichzelf en de studenten om de kennis beter op te kunnen nemen. Deze docenten zijn sterk in het ontwikkelen van dit soort strategieën om leren te bevorderen.
  2. Het opzetten en behouden van een prettige werksfeer lijkt een gegeven. Denk hierbij aan foute antwoorden durven geven, wat voor veel leerlingen lastig is, omdat ze een vervelende reactie verwachten. Het is daarom niet vreemd dat docenten die de prettige werksfeer vast kunnen houden betere leerprestaties kunnen bieden, doordat er meer deel wordt genomen aan de les.
  3. Ook het constant monitoren en feedback geven aan leerlingen lijkt voor de hand liggend. Hatties onderzoek benadrukt dat de beste docenten hier beter in zijn. Ze zijn beter in anticiperen op veranderingen en weten welke leerlingen achter dreigen te lopen.
  4. Een interessant gegeven is dat deskundige docenten vaak van mening zijn dat elke leerling intelligent kan zijn. Hattie stelt dat dit een gevolg is van het respect dat deze docenten hebben voor de leerlingen. Daarnaast lijken ze ook meer passie te tonen voor hun vak. Hoewel het onderzoek aangeeft dat passie lastig te meten is, merken leerlingen het zeker wanneer een docent gedreven is.
  5. Een goede docent meet prestaties niet alleen met cijfers. Ze helpen leerlingen ontwikkelen op het gebied van leerstrategieën, creativiteit en leren ze respect te hebben voor anderen en zichzelf.

Vanwege de enorme schaal van het onderzoek is het erg goed generaliseerbaar. Docenten en scholen kunnen met al deze data zich beter richten op de belangrijkste taken en minder belangrijke zaken achterwege laten.


Bron:
Hattie, J. (2008). Visible learning: A synthesis of over 800 meta-analyses relating to achievement. Routledge.