Wanneer je als student vroeger een presentatie moest voorbereiden, ging je in de bibliotheek op zoek naar een boekje waar alles in stond. Met dat boekje bereidde je je voor. Tegenwoordig bereiden studenten zich heel anders voor. Ze zoeken hun informatie op internet en lezen het digitaal. Ook bij het aanbieden van lesmaterialen maken we steeds vaker gebruik van het internet. In plaats van een lesboek, krijgt de student nu steeds vaker de opdracht: ‘zoek uit op internet wat de beste manier is om…’ Studenten maken graag gebruik van internet en zullen daar in de toekomst ook mee werken, dus: een win-win situatie. Er is dan nog één struikelblok waar we rekening mee moeten houden: het digitaal lezen.
We gebruiken het internet dagelijks om te zoeken naar informatie. Voor het werk, voor school of voor ons plezier. Ook studenten zijn er iedere dag mee bezig en scholen sluiten zich graag aan bij technologische ontwikkeling. Onderzoek in Amerika (Purcell et al 2012) toonde aan dat meer dan 95% van de docenten het internet gebruikt in de lesopdrachten. Dat is ook heel logisch. Het internet is een waardevolle bron van informatie. Boeken zijn vaak al weer verouderd wanneer ze worden uitgegeven. Actueler dan het internet krijg je het niet.
Studenten worden vaak ondersteund bij het gebruik van het internet, met behulp van lessen in mediawijsheid. Maar digitaal lezen, is daar meestal geen onderdeel van. Dat terwijl onderzoek duidelijk laat zien dat digitaal lezen behoorlijk wat lastiger is dan het zogenaamd lineair lezen.
Teksten op het internet zijn meestal verdeeld over meerdere pagina’s, waarin vaak wordt gelinkt naar andere pagina’s met nog veel meer informatie. Terwijl één pagina in beeld is, is er een enorme hoeveelheid aan informatie niet zichtbaar. Je kunt niet direct zien hoe groot de informatiebron is en hoe deze is georganiseerd. Gelukkig hoef je meestal niet alles te lezen voor een lesopdracht en ben je op zoek naar specifieke informatie, maar het kan voorkomen dat je die informatie niet vindt omdat je niet de juiste pagina’s opent. Navigeren door de informatie is belangrijk en vraagt iets van de vaardigheden van de leerling.
Onderzoek van Hahnel et al (2016) laat zien dat leerlingen om digitale teksten te kunnen lezen, ook computervaardigheden en informatievaardigheden nodig hebben, zodat ze beter digitale teksten kunnen begrijpen en de relevante informatie kunnen vinden. Hoe ga je om met de omgeving en beslis je of de beschikbare informatie nuttig is?
Je zou denken dat dit wel vanzelf gaat wanneer mensen steeds vaker op hun telefoon of recreatief digitaal lezen. Ook zeggen docenten vaak: mijn studenten zijn handiger met het internet dan ik. Nu kunnen hun technische vaardigheden wel beter zijn, maar onderzoek laat zien dat dit niet helpt bij het digitaal lezen en pleit voor het aanbieden van computervaardigheidstrainingen en extra ondersteuning.
Hoe kun je leerlingen helpen bij het omgaan met de digitale informatie?
Brand-Gruwel et al (2005) hebben veel handreikingen gedaan rondom media-wijsheid. Het onderzoek van Hahnel laat zien dat het verbeteren van de vaardigheid in het verzamelen van informatie, ook het digitaal lezen verbetert. Om dit te verbeteren bieden zij de volgende systematiek aan:
1. het verhelderen van de zoekvragen;
2. het bepalen van de zoekstrategie;
3. het beoordelen en selecteren van informatie;
4. het bestuderen van de gevonden informatie;
5. het presenteren van de informatie door middel van bijvoorbeeld een werkstuk.
Afhankelijk van de doelgroep kun je hiervoor proceswerkbladen gebruiken. Op deze website vind je hierover meer informatie.
Het aanbieden van digitale informatie is handig, actueel en in enorme hoeveelheden beschikbaar. Het is belangrijk om als docent je af te vragen of het altijd nuttig is. Bied je een zee aan informatie aan, omdat je wilt dat de student zelf de informatie kritisch beoordeelt of zijn zoekvaardigheid verbetert? Of is het slimmer om zelf de informatieselectie te doen en een document aan te reiken?
Bronnen:
Brand-Gruwel, S., Wopereis, I. & Vermetten, Y. (2005). Information problem solving by experts and novices: analysis of a complex cognitive skill. Computers in Human Behaviour, 21, 487-508
Hahnel, C., Goldhammer, F., Naumann, J., & Kröhne, U. (2016). Effects of linear reading, basic computer skills, evaluating online information, and navigation on reading digital text. Computers in human behaviour, 486-500.
Kanniainen, L., Kiili, C., Tolvanen, A., Aro, M., & Leppänen, P. H. (2019). Literacy skills and online research and comprehension: struggling readers face difficulties online. Reading and Writing, 32(9), 2201-2222.
Keskin, H. K., Baştuğ, M., & Atmaca, T. (2016). Factors Directing Students to Academic Digital Reading. Education & Science/Egitim ve Bilim, 41(188).
Purcell, K., Rainie, L., Heaps, A., Buchanan, J., Friedrich, L., Jacklin, A. & Zickuhr, K. (2012). How teens do research in the digital world. Pew Internet & American Life Project.
