Een blik naar boven, terug en vooruit

Feedback is één van de meest krachtige invloeden op het leren van mensen, maar de impact van feedback kan zowel positief als negatief zijn. Hoewel de bedoeling van docenten bij het geven van feedback vaak heel goed is, is de feedback inhoudelijk gezien niet altijd even effectief. Zo blijkt uit onderzoek dat docenten jongens vaker feedback geven die gericht is op een gebrek aan inzet (je doet het niet), terwijl de feedback aan meisjes vaker is gericht op een gebrek aan vaardigheid (je kunt het niet). Natuurlijk niet bewust, maar wel een valkuil waar we liever niet in stappen. Zeker omdat het nadelige gevolgen heeft voor de motivatie en mogelijkheden van een leerling. Zorgvuldig feedback geven in het onderwijs is dus van groot belang.

In 1975 deden Carol Dweck en collega’s al onderzoek naar het effect van ‘gebrek aan inzet’ versus ‘het gebrek aan vaardigheid’. Ze kwamen erachter dat wanneer meisjes uit groep 6 zakken voor een taak, de oorzaak werd gezocht in een gebrek aan vaardigheid. Daarna scoorden deze meisjes ook slecht op een cognitieve toets over dezelfde inhoud. Daaruit bleek dat feedback die een gebrek aan vaardigheid beschrijft, invloed heeft op de prestatie in de volgende taak. Voor jongens uit dezelfde groep was dat anders. Hun falen werd vooral geweten aan een gebrek aan inzet. Jongens scoorden daarmee op de volgende taak (de cognitieve toets) beter dan de meisjes.

Dit beeld kwam overeen met de natuurlijke kritiek van docenten op meisjes en jongens. Daar waar meisjes iets niet kunnen, werd de oorzaak vaker gezocht in een gebrek aan vaardigheid, waarmee men tot de conclusie kwam dat de leerling de taak niet aan kon. Van de jongens werd vaker gedacht dat ze er te weinig energie in hadden gestoken. Waardoor de jongens met iets meer inzet toch vertrouwen kregen in het aanpakken van de volgende taak en hier ook beter in presteerden. Dit onderzoek en verder onderzoek van Carol Dweck heeft geleid tot haar theorie over de fixed en growth mindset. Hier kun je een lezing van Carol volgen over deze theorie.

Feedback geven, luistert dus nauw. Er is geen docent die graag het beeld mee geeft dat een leerling een gebrek aan vaardigheid laat zien en toch gebeurt dat. Feedback in het onderwijs is vooral bedoeld om ‘de verschillen tussen de huidige situatie en de doelstellingen te verkleinen’. Onderzoek van Hattie & Timperley (2007) laat zien dat goede feedback leerlingen bewust maakt van hun ontwikkelingen en vorderingen die gemaakt zijn richting het gestelde doel. Om dat voor elkaar te krijgen bieden Hattie & Timperley het volgende feedback-model:

Bron: Hattie, J., & Timperley, H. (2007). The power of feedback. Review of educational research, 77(1), 81-112.

Om een leerling bewust te maken van de ontwikkelingen en vorderingen die zijn gemaakt richting het gestelde doel, moeten docenten drie vragen centraal stellen:

1. Feed Up: waar ga je naartoe, wat is jouw doel of welke resultaten wil je bereiken?
2. Feed Back: wat heb je gedaan, hoe heb je het tot nu toe aangepakt?
3. Feed Forward: wat is je volgende stap, wat ga je verder doen om het doel te bereiken?

In deze video worden de resultaten uit het onderzoek van Hattie & Timperley in het kort nog eens uitgelegd.

Er bestaan volgens het onderzoek van Hattie & Timperley vier niveaus van feedback:

1. Feedback op de taakuitvoering

“Je hebt 63% juist beantwoord.”

2. Feedback op het proces

“Kijk nog eens naar deze video en probeer het dan nog een keer.”

3. Feedback op zelfregulerend werken

“Als je nu terugkijkt op deze taak, wat zorgde ervoor dat het goed ging?”

4. Feedback op de persoon. Deze feedback wordt niet als effectief gezien.

“Je let niet op.” “Wat ben jij toch een slim kind.” “Zit niet zo te dromen.”  

Feedback op het proces en op het zelfregulerend werken, blijkt het meest effectief te zijn. Feedback op de persoon is minder nuttig, omdat de leerling hier weinig controle over heeft.

Feedback geven is ontzettend belangrijk voor leren en ontwikkelen. Naast het geven van instructie/aanwijzingen is dit de meest invloedrijke interventie die docenten hebben in een klas. Zorgvuldig feedback geven is dus de moeite waard, maar vraagt ook om oefening en reflectie.

Wil je het onderzoek van Hattie & Timperley nalezen? Dat kan hier.